Konsumidó Alertá Volumen 6, aprel 2014 | Page 11

Kon por evitá bo bira víktima di spam i phishing:

1. Nunka laga bo mailadrès atras riba internèt, por

ehèmpel riba un wèpsait ku bo no konosé, òf den

newsgroup òf den kualkier otro grupo riba internèt,

kaminda henter públiko por wak.

2. Nunka kontesta un spam email, e ta bai bek pa e

spammer. Ora bo kontesta e ta sigui mandabo mas i

mas email.

3. No klek nunka riba e lenknan den e spam email. E

lenknan aki ta konsistí di software maligno

(malware) ku ta pone vírus riba bo kòmpiuter, òf ta

mandabo riba wepsaitnan ku tin malware.

4. No manda “kettingbrief” rònt. Bo ta pone bo

konosínan na peliger di haña e vírus.

5. Protehá tambe e emailadrès di bo konosínan. Dor di

sigui manda un spam email rònt abo ta manda bo

konosínan su adrès rònt mundu.

6. No kumpra niun produkto via spam email ku abo no

a pidi.

7. Instalá un spamfilter riba bo kòmpiuter ku ta delete

spam for den bo emailinbox.

8. Instalá software pa seguridat di bo kòmpiuter,

manera un firewall ku ta protehábu kontra e

spammer di manera ku e no por subi bo kòmpiuter.

9. Na kantor tampoko no forward e email ni paden

den e kompania ni pafó e kompania. Evitá di manda

pa otro koleganan paden tambe. Bo ta pone henter

e kantor na peliger.

10. Mas mihó ainda ta pa no habri e SPAM email mes.

Manera konstatá ku ta SPAM delete sin habrié.

Kiko ta Phishing?

Spam ta wòrdu uza pa Phishing (piska bo dato i informashon). Phishing ta ora bo risibí un email pidiendo bo pa yena bo informashon personal uzando un kuenta fake. E kuenta fake hopi biaha ta ku bo a gana lotto òf bo kuenta di banko tin un problema i nan ta pidibo yena bo nòmber, adrès, number di banko, number di credit card, number di pasport etc den e email i mand’é. Nan ta piska te dia nan haña un hende ku a yena su informashon. E or’ei ta bingo! Si bo yena bo informashon, nan a piskabo. Pasombra bo informashon ta wòrdu uzá dor di e kriminalnan aki ku ta bai uza bo informashon pa subi bo kuenta di banko i kue bo sèn, bende bo credit card ku otro malechor nan etc. Pues phishing ta e tipo di spam ku mayoria biaha ta piska bo informashon personal pa hasi maluzá esaki despues.

Bottom line ta ku kada bes ku un di nos “forward” un email di spam pa un otro hende nos ta pone e otro hende na peliger di bira víktima di e práktikanan ariba menshoná. Paso spam ta aparentá inosente, pero e no ta inosente.