na de Duitse bezetting van Maastricht raakte Mendes verwikkeld in
een discussie over zijn vermeende Joodse afkomst. In 1941 werd
hij door een
‘verordening in zake de uitoefening van het medisch
beroep door Joden’
aanvankelijk ontheven van zijn functie als directeur en hem werd
verboden de medische praktijk voor niet-Joodse patiënten nog
uit te oefenen. Na steun van het Burgerlijk Armbestuur en de
Geneeskundige Kring Zuid-Limburg en na een juridische procedure
waarmee het lukte een ‘Ariër’ verklaring te krijgen, kon Mendes de
Leon in november 1941 zijn werk hervatten.
Daarmee waren de problemen voor Mendes echter nog niet ten
einde. In juli 1942 werd Mendes de Leon opgepakt en samen
met onder meer 40 artsen en 60 hoogleraren gegijzeld in het
Gijzelaarskamp in het Grootseminarie in Haaren. Mendes wer d
De internist Overbosch verliet Maastricht in 1927 met
gemengde gevoelens, hij werd niet in Maastricht maar in
Arnhem benoemd tot geneesheer-directeur.
verdacht van betrokkenheid bij het verzet. Na herhaalde verzoeken
waarin werd aangevoerd dat Mendes niet gemist kon worden als
internist werd hij in december 1942 vrijgelaten. Hij werd daarna
‘beobachtet’ en liep volgens eigen zeggen ‘op eieren’. Daarvoor
Dr. Ch. Mendes de Leon (1893-1962) hoofd interne
geneeskunde van 1935 tot 1958
In december 1934 plaatste het Burgerlijk Armbestuur de oproep
voor een internist tevens geneesheer-directeur. Na een open
procedure werd Charles Mendes de Leon in april 1935 benoemd
als opvolger van Hintzen. Mendes was de zoon van een bekend
gynaecoloog uit Amsterdam. Hij was overtuigd katholiek maar had
joodse voorouders. Dit zou later nog tot de nodige verwikkelingen
leiden. Mendes de Leon was opgeleid als internist door professor
Snapper in het Wilhelminagasthuis in Amsterdam. In 1925 was hij
bij Snapper gepromoveerd op een dierexperimenteel onderzoek
‘Onderzoekingen over Keton-lichamen’. In de jaren daarna bleef
hij met Snapper vanuit het Pathologisch Laboratorium van de
Gemeente Universiteit in Amsterdam publiceren over ketose bij
diabetes. Het onderwerp van zijn publicaties verschoof later naar
reumatische ziekten.
Met Mendes de Leon had het Calvariënbergziekenhuis in ieder
geval een man met vele en bijzondere talenten binnengehaald.
Mendes moest aanvankelijk wennen aan Maastricht en miste
ook een aantal voorzieningen waaraan hij in Amsterdam gewend
was. Kort na zijn benoeming richtte Mendes de Leon de eerste
was ook wel een duidelijke reden. Charles Mendes de Leon
was, terwijl hij zelf onder vuur lag, betrokken bij het medisch
verzet in de oorlogstijd in Maastricht. Simon Kleijkers heeft de
oorlogsgeschiedenis van Mendes bestudeerd en gedocumenteerd.
Uit die studie blijkt dat er vanaf het begin van de oorlog twee
Joodse mannen waren ondergedoken in het huis van Mendes.
De arts Max Rens, die vanwege joodse achtergrond uit Amsterdam
gevlucht was, kreeg een aanstelling als assistent bij Mendes.
Maar nog het meest verbazend is het verhaal van vijf oudere
Joodse vrouwen die langere tijd waren opgenomen, eigenlijk
ondergedoken, in de interne afdeling van Mendes de Leon in het
Calvariënbergziekenhuis en daardoor de oorlog konden overleven.
Na de oproep om zich te melden in het kamp Westerbork
werd mevrouw Rosa Salmangs in mei 1943 onder de diagnose
appendicitis opgenomen.
Zij heeft in haar dagboek het ziekenhuisverblijf met de
blindedarmontsteking van 16 maanden inclusief de zaalvisites van
Mendes de Leon, die haar moed insprak, beschreven.
De interne afdeling in het ziekenhuis
Calvariënberg 1934-1950
bloedtransfusiedienst voor Maastricht op. Hij nam ook het initiatief
Bij de komst van Mendes de Leon in 1935 werkte een assistent,
voor de instelling van maandelijkse klinische besprekingen in
Th. Castermans, op de interne afdeling. Mendes ging wonen in de
het Klinisch Genootschap Zuid-Limburg. Mendes was een goed
Abtstraat 4, aangrenzend aan het ziekenhuis. In 1938 kwam pas
violist en muziekliefhebber. Hij zou later aan de wieg staan van de
een tweede assistent, M. Beukers. Voor de interne afdeling zijn
oprichting van het Limburgs Symfonie Orkest.
dan gemiddeld 31 mannen en 35 vrouwen opgenomen op zaal en
gemiddeld 3 mannen en 6 vrouwen op de ‘klasseafdeling’.
Hij speelde tennis op internationaal niveau en was volgens zijn
zoon een bridgevirtuoos. Het bijzondere van de man zou echter
pas echt duidelijk worden in de tijd van de Tweede Oorlog. Direct
21
| Monique Brands-Nijenhuis | J Brauer | Peter van Breda Vriesman | Inge Bremers-Bourass | Gertie Brepoels | Wouters Brink ten | Natascha Broers | Aggi Bronkhorst | Wouters Broos |