Intensive care
Van afdeling voor Intensieve Zorg in het St. Annadal
naar Intensive Care Unit in het MUMC+
Siebe van der Geest
De Intensive Care Geneeskunde kwam tot ontwikkeling
Bert Thijs, een van de grondleggers van de Intensive Care
tijde ns de poliomyelitis epidemie van1952 in Kopenhagen,
Geneeskunde in Nederland, verwoordt in zijn openbare les als
Denemarken. Omdat bij de ernstig zieke poliomyelitis
lector Acute Inwendige Geneeskunde aan de VU de positie van de
patiënt verlamming van de ademhalingsspieren optrad,
ICU als een bindend element in het ziekenhuis.
was (langdurige) beademing noodzakelijk. Voor deze
patiënten werd een unidisciplinaire afdeling opgericht
Bij de opening van de ICU had Ferd Timmermans de bezielende
onder leiding van Bjorn Ibsen. Deze anesthesioloog
leiding over de ICU. Verder waren dr. Lemmens, vaatchirurg, en
wordt beschouwd als de vader van de Intensive Care
dr. Witkop, longarts, bij de ICU betrokken en vanaf 1980 Peter
Geneeskunde. Deze unidisciplinaire afdeling leidde later tot
Pop, internist. Verpleegkundig hoofd was Roger Loyens, die
een multidisciplinaire verkoeverkamer en uiteindelijk tot een
samen met plaatsvervangend verpleegkundig hoofd Jan Dreesen
multidisciplinaire Intensive Care afdeling.
een spilfunctie vervulden in de patiëntenzorg. Het medisch team
was tevens voor een belangrijk deel werkzaam binnen hun eigen
Ook in Nederland werden in het verleden patiënten
specialisme. Hierdoor had de IC verpleging een grote mate van
voor beademing postoperatief exclusief op de
zelfstandigheid; de inbreng van de verpleegkundigen was minstens
verkoeverkamer opgenomen. De behoefte ernstig zieke,
zo belangrijk als die van de artsen. Deze centrale rol van de
beademingsbehoeftige patiënten van andere specialismen
verpleging is altijd blijven bestaan.
op te nemen nam toe. Zo ontstond de multidisciplinaire
Intensive Care afdeling.
In het St. Annadal werd, met de optiek van nu, onder primitieve
omstandigheden gewerkt. Er waren geen goede isolatiekamers;
De ICU in St. Annadal
behandelkamer van de ICU een extra bed geplaatst. Door dit
Op 4 april 1972 werd de afdeling voor Intensieve Zorg, ‘Intensive
IC beddentekort werd vaak lang gewacht, voordat een patiënt
Care Unit’ (ICU) - afdeling D-1 - in het ziekenhuis St. Annadal
op de ICU kon worden opgenomen. Aangezien in de beginjaren
geopend. De afdeling bestond uit 8 bedden inclusief een
de ICU tijdens de diensten geen vaste IC assistent had, werden
isoleerkamer voor geïnfecteerde patiënten. Tevens werd deze
een aantal acuut noodzakelijke medische handelingen door de
kamer voor hemodialyse gebruikt. In het personeelsblad van het
verpleging verricht. Ook de arteriële puncties werden door hen
ziekenhuis uit 1973, Anna-len, wordt de functie van de ICU door de
gedaan. Zij waren hier zeer bedreven in. Van protocollen had men
anaesthesioloog Ferd Timmermans als volgt beschreven:
nog niet gehoord. Hoewel, er was een vaste regel c.q. wet dat
“de basiswerkzaamheden zijn een continue bewaking
van ademhaling, hart, bloedsomloop met daar
bovenop ieders aparte specificiteit”.
alleen de verpleging aan de bediening van de beademing mocht
komen, omdat sommige specialisten die op de IC kwamen op
eigen initiatief de beademing veranderden, zonder dit met de
verantwoordelijken te overleggen. De monitoring was in vergelijking
met de tegenwoordige mogelijkheden beperkt: de centraal
De ICU had in die tijd een ‘open format’. De specialist die de
veneuze druk werd gemeten met behulp van een waterkolom, bij
patiënt opnam was primair verantwoordelijk voor het beleid, daarbij
ritmestoornissen moest een ECG strookje gedraaid worden; dit
werd hij ondersteund door de IC specialist. In de slotzinnen van de
resulteerde soms na een ‘nacht vol ritmestoornissen’ de volgende
bovengenoemde bijdrage in Anna-len stelt Ferd Timmermans:
ochtend in een papieren massa op de balie van de ICU. Van
“Naast efficiënte behandeling en verpleging van de
patiënt is een goede coördinatie en communicatie
tussen artsen en verpleegkundigen noodzakelijk
om deze afdeling in al zijn facetten goed te laten
160
bij een beddentekort, dat regelmatig voorkwam, werd op de
functioneren”.
luchtkoeling had men nog niet gehoord. In warme zomers steeg
de temperatuur op de ICU tot ongekende hoogte. In de nachtelijke
uren werden dan - ondanks een verbod hierop - alle ramen
geopend om hiermee, bij een zwak briesje, enige koelte maar ook
Aspergillus op de ICU te introduceren. De Interne Geneeskunde
had hiervoor een betere oplossing. Het dak van het Provisorium,
waaronder de interne staf vertoefde, werd ter verkoeling van de
stafkamers nat gespoten. Andere tijden dus.
| Annelies Verbon | Ward Vercoutere | Ron Vergoossen | Bas Verhaegh | Pauline Verhaegh | Christian Verhoeven | Maartje Verhoeven | Arco Verhoeven | V Verjans |