D O S Y A / Ortak Eylem
İ
22
nsanlığın özünü nerede aramalı?
Düşünürlerin ve bilim insanlarının
belki en eski tartışmalarından biri
değil mi bu soru? Kimdir bu insan
dediğimiz varlık? Kestirme bir yanıtı da var aslında: İnsanın özü,
toplumsal varlığında gizlidir. Daha açık
bir ifadeyle, bugün gördüğümüz ve tanımladığımız şekliyle insan, diğer insanlarla ilişkileri içinde, yani toplumsal bağlantılarıyla
kendini var etti. İnsanları birbirine bağlayan en temel iletişim dizgesi olan “diller”
bile, çok zeki bir insanın bir anda buluverdiği değil, onbinlerce yıl içinde ortak eylem
ve anlaşmalar içinde oluştular. Bugün şöyle
veya böyle anlaşabiliyorsak, bu işte binlerce
yılın ortaklaşmasının yadigarıdır.
İnsanlığın ilk ortak eylemlerinden bu yana
tabii ki çok sular aktı. Geleneksel toplum
yapılarının tasfiyesinin ardından modern
dönemlerde çubuk giderek, bireyselleşme
ve birey olmaya doğru büküldü. Ortaklaşa eylem ve üretimin rekabete, dolayısıyla
gelişme ve ilerlemeye aykırı ve arkaik kavram ve pratikler olarak görülmesinin arka
planında modernizm ve modernleşmenin
karşı durulamaz gücü yatıyor.
Ancak 21. yüzyıl ve herkesi dijital yollarla
birbirine bağlayan ağ toplumu, ortak eylem
fikriyatı ve pratiklerinin, gelişime aykırı
tutumlar değil, tam tersine, tüm maddi ve
manevi insani üretimlerin anası olduğunu, uygarlıkların kuruluşunda nasıl roller
oynadıklarını tekrar gündeme getirmeye
başladı. Evrimsel biyolojiden sosyoloji ve
kültürel çalışmalara, psikoloji ve sosyal
antropolojiden dijital iletişim ve sosyal
medya tartışmalarına kadar uzanan çok
farklı bilgi ve alanları, canlıların ve insanın
gelişiminin arkasında rekabetin yanı sıra
kolektif yapı ve ortak eylemlerin yattığını
gösteren sayısız araştırmayla yeni bir çığır
açtılar. Bu gelişmenin bir tarafını bireylerarası etkileşim ve kolektif eylem oluştururken, diğer tarafını ise, kurumların ortak
davranış ve eylemlerinin oluşturduğunu
vurgulamakta da fayda var.
Bu anlamda Ortak Eylem, aslında hiç de yeni
bir kavram ve hareket tarzı değil. Yeni olan,
21. yüzyılda bu kavrama yüklenen yeni anlamlar ve tanımlamalar. Bu yeni tanımlamalardan biri de aslında, küresel ekonominin
en önemli yön vericilerinden biri olan Dünya Bankası. Kurum, Ortak Eylem’i (Collective Action) “Paydaşlar arasında ortaklaşa
ORTAK EYLEM
ASLINDA HİÇ DE
YENİ BİR KAVRAM
VE HAREKET TARZI
DEĞİL. YENİ OLAN,
21. YÜZYILDA
BU KAVRAMA
YÜKLENEN YENİ
ANLAMLAR VE
TANIMLAMALAR.
ve sürekli bir işbirliği süreci” olarak tanımlıyor. Paydaşlar teorisinin en temel yaklaşım ve prensiplerinden biri haline gelen
ortak eylemin, çok farklı toplumsal sorunlara yanıt olabileceği de dile getiriliyor. Peki
Ortak Eylem, global ölçekte 1 trilyon dolara
ulaştığı hesap edilen yolsuzluk konusunda
neler yapabilir? Etik bir iş duruşu geliştirmeye çalışan binlerce kuruluş, ortak eylemi
bir manivela olarak nasıl kullanabilir? Gelin bu yazıda soruların yanıtlarını aramaya
başlayalım…
BU MÜCADELEYI
TEK BAŞINA VEREMEZSIN
Bildiğiniz gibi, Yolsuzlukla Mücadelenin en
temel 3 evresi şu şekilde tanımlanıyor: İçsel, Dışsal ve Ortak Eylem. İlk adım olan
içsel evre, şirketlerde yolsuzlukla mücadele
eğitimleri, politika ve prosedürlerini içeren
bir etik ve uyum yönetimi programı olarak
tanımlanabilir.
Dışsal evre ise Düzenli Raporlama, tecrübe
paylaşımı, paydaşlara karşı sorumluluk ve
şeffaflık ilkelerine uygun davranılması ve
etik yönetimi programının etki analizinin
yapılabilmesi için önemlidir. Şirketin etik iş
yapma biçimini tüm tedarikçileri ve temsilcileri ile paylaşarak ortak bir kültür yaratması olarak düşünülebilir.
Üçüncü evre olan Ortak Eylem ise (Collective Action), ilk iki adımı uygulayan şirketlerin rakipleri, kamu otoriteleri ve STK’larla
bir araya gelip, parçası oldukları sosyoekonomik işleyişi, ortak eylemler yoluyla
geliştirmeleri, dönüştürmeleri sürecinin ta
kendisidir.
Bu bağlamda Ortak Eylem, farklı menfaat
sahipleri arasındaki işbirliğine dayalı ve
sürdürülebilir yardımlaşmayı ifade eder ve
bireysel eylemin etkisini ve güvenirliğini
artırır. Aynı görüşteki kuruluşlar arasında,
işbirlikçi bir platform oluşturarak rakipler
arasındaki dengeyi sağlamayı amaçlar.
Kavramın arka planında aslında son derece