A R A Ş T I RMA
Yolsuzluk Ölçülebilir mi?
Evet, ölçülebilir. Ve bu konuda çok
kapsamlı araştırmalar yürüten,
saygın uluslararası kuruluşlar mevcut.
Trace Matrix ve Uluslararası Şeffaflık
Derneği’nin her yıl yayınladığı
Yolsuzluk Algı Endeksi Raporu
(Corruption Perceptions Index), rüşvet
ve yolsuzluğun boyut ve nedenlerini
çarpıcı verilerle ortaya koyuyor.
42
2
001 yılından bu yana faaliyet gösteren uluslararası bir kuruluş olan
Trace International’ın iş hayatındaki
rüşvet risklerini belirlemek için geliştirdiği Trace Matrix araştırmasının sonuçları kısa bir zaman önce
kamuoyuna duyuruldu. Kâr amacı gütmeyen bir
araştırma kuruluşu olan The RAND Corporation
ile ortak çalışmalar sonucunda geliştirilen Trace
Matrix ile iş dünyasına rüşvet riski değerlendirmesi için yeni ve güçlü bir araç ortaya çıkmış oldu.
Trace International, kendilerinin modellediği yeni
rüşvet risk değerlendirmesi sistemi ile küresel
rüşvet ve yolsuzluk sorunlarını doğru tanımlamayı ve konuyla ilgili uluslararası mücadele çabalarını incelemeyi ve çözüm bulma konusunda atılan
adımları desteklemeyi planlıyor.
Şimdi bu önemli çalışmaya biraz daha yakından
bakalım. Trace Matrix Country Report’da dört temel çalışma alanı ile ülkelerdeki rüşvet riski ölçülmeye çalışılıyor. Bu çalışma alanları şöyle:
1) İş dünyasının devlet ile ilişkileri;
2) Rüşvet ve yolsuzlukla mücadele mevzuatı ve
uygulamaları;
3) Kamu hizmetlerinde şeffaflık;
4) Medyanın rolü dahil olmak üzere Sivil Toplumun gözetim kapasitesi.
Çalışma kapsamında bunlara ek olarak da 9 alt dal
saptanmış durumda.
İlk çalışma alanı olan “İş dünyasının devlet ile
ilişkileri” başlığının üç alt dalı şöyle tanımlanmış:
Devlet ile iletişim, Rüşvet verilme beklentisi,
Mevzuat yükü.
İkinci Çalışma alanı olan “Rüşvet ve yolsuzlukla
mücadele mevzuatı ve uygulamaları” konusu ise
iki alt dala sahip: De jure Mevzuat ve De facto
rüşvetle mücadele uygulamaları.
Üçüncü Çalışma alanı olan “Kamu hizmetlerinde
şeffaflık” da iki alt dala ayrılıyor:
Devletin düzenleme işlevlerinde şeffaflık ve
Kamu hizmetlerinin şeffaflığı ve sağlıklı yürümesi.
Dördüncü Çalışma alanı olan “Sivil toplumun
gözetim kapasitesi” başlığı altında da iki alt dal
bulunuyor: Medya özgürlüğü ve kalitesi; insan
sermayesi ve sosyal gelişmeler.
NASIL HESAPLANIYOR?
Peki, toplam risk puanları nasıl hesaplanıyor?
Toplam risk puanını saptamak için her bir çalışma
puanları farklı katsayılarla çarpılıyor. En fazla katsayı 0,450 ile iş dünyasının devletle ilişkilerinde
kullanılırken, en az katsayı 0,079 ile Rüşvet ve yolsuzlukla mücadele mevzuatı ve uygulamalarında
kullanılıyor. Kamu hizmetlerinde şeffaflık ve Sivil
toplumun gözetim kapasitesi 0,238 eşit katsayıya
sahip olarak gözüküyorlar.
Trace Matrix’de ilk önce, yabancı iş dünyasın B