TEGNIES
GRONDSUURHEID: ‘N ERNSTIGE
VORM VAN GRONDDEGRADASIE
Grondsuurheid is een van die mees
aktuele onderwerpe in grondkunde. Dit
het ʼn groot invloed op groei van plante en
grondorganismes. Hier word die oorsake
van grondsuurheid van nader bekyk.
Wat is grondsuurheid?
ʼn Suur is ʼn chemiese stof wat in water dissosieer en ioniseer om H+ en ʼn
geassosieerde anioon te produseer [HCl (soutsuur) → H+ + Cl-]. Daar is drie vorme
van suur in grond:
Aktiewe suur
Aktiewe suur verteenwoordig die hoeveelheid H+ ione in die grondoplossing
(water in die grond). Dit beïnvloed die omgewing waarin plantwortels en
grondorganismes leef. Dit word by wyse van pH van die grondoplossing gemeet
en word gedefinieer as pH = –log[H+]. Dit is ʼn logaritmiese funksie; dat die
hoeveelheid H+ ione by pH 4.0 10 keer meer is as by pH 5.0 en 100 keer meer as by
pH 6.0. Die hoeveelheid aktiewe suur is relatief min.
Uitruilbare suur
Dit het te doen met die hoeveelheid uitruilbare H+ en Al3+ in grond. Hierdie
katione (positief gelaaide ione) adsorbeer aan die negatief gelaaide oppervlaktes
van die grondkolloïdes (klei en humus). Dit kan maklik deur ongebufferde soute
soos KCl uitgeruil word en beland in die grondoplossing. Die poel is baie groter as
aktiewe suur. Die hoeveelheid kalk om uitruilbare suur te neutraliseer, is dikwels
100 keer meer as met aktiewe suur.
Residuele suur
Die residuele suur is suurheid wat weens aluminiumhidroksiedione [Al(OH)2+],
H+ en Al3+ in nie-uitruilbare vorme aan humus en klei gebind word. Die poel is by
verre die grootste. In sandgrond is dit maklik 1,000 keer meer as by aktiewe suur en
in kleigrond 100,000 keer.
Oorsake van grondsuurheid
In bewerkte landerye is N-bemesting die grootste enkele oorsaak van versuring.
Tydens die nitrifikasieproses word elke ammoniumioon (NH4+) na nitraat (NO3-)
omgeskakel en 2H+ word geproduseer.
Afbraakprodukte van organiese materiaal (fenoolsuur en karboksielsuur) dissosieer
in water en daardeur word H+ vrygestel.
Verweerde grond bevat aluminiumhidroksiedione [Al(OH)2+] en yster (Fe3+) wat
hidroliseer en H+ vrystel.
Wanneer klei verweer, word Al vrygestel wat hidroliseer en H+ vrystel.
Misstowwe met soute verplaas Al3+ wat hidroliseer en H+ vrystel.
Koolstofdioksied (CO2) word in die grond deur alle lewende organismes vrygestel.
Suurreën vorm as fossielbrandstowwe verbrand om salpetersuur (HNO3) en
swaelsuur (H2SO4) in die lug vry te stel. Dit los in reënwater op en beland in die
grond.
Nitraat (NO3-) wat loog neem ʼn katioon saam, wat weer met H+ in die bogrond
vervang word.
Gewasse neem katione (Ca+, Mg+ & K+) op in ruil vir H+
SAMEVATTING
Grondversuring kom veral in gebiede voor met genoeg reënval vir
kontantgewasverbouing. Talle natuurlike prosesse bring versuring mee, maar
menslike aktiwiteite oortref die effek van natuurlike versuring. Té suur toestande
benadeel plantegroei en moet geneutraliseer word.
Saamgestel deur Martiens du Plessis. NWK Landboubestuursdienste.
BRONNE
Brady NC, 1990. The Nature and Properties of Soils. Tenth Edition.
Macmillan Publishing Company. New York.
Tisdale SL, Nelson WL, Beaton JD & Havlin JL, 1993. Soil Fertility and
Fertilizers. Fifth edition. Macmillan Publishing Company. New York.
8
Graslander Maart 2016