OP ONS KULTUURRAK
'n Vars blik op
Churchill en Smuts
se vriendskap
CHURCHILL EN SMUTS HET 'N MERKWAARDIGE VRIENDSKAP GEHAD,
WAT OOR DIE VERLOOP VAN 50 JAAR EN DUISENDE KILOMETERS GESTREK
HET. DIÉ BOEK VERTEL ALBEI SE AFSONDERLIKE VERHAAL IN BREË
TREKKE, MAAR FOKUS VERAL OP DIE TYDGREPE WAAR HUL PAAIE KRUIS.
Churchill & Smuts: Die vriendskap,
deur Richard Steyn
Jonathan Ball Uitgewers, 2017
Richard Steyn, wat as voorloper tot dié
boek 'n boek net oor Jan Smuts
gepubliseer het, toon sy vernuf as
navorser en skrywer. Die boek skets
eerstens albei karakters se agtergrond
– en hoe totaal uiteenlopend dit was.
Terwyl Churchill uit 'n uiters gegoede en
gesiene familie stam en aan net die
beste gewoond is, kom Smuts uit 'n
eenvoudige boeregesin sonder veel
voorregte en geleenthede in sy
kinderdae.
Churchill se welgestelde agtergrond
laat 'n bepaalde arrogansie by hom
wortelskiet – iets wat gedurende sy
lang politieke loopbaan soms tot sy
voordeel gestrek het, maar meer
dikwels kritiek ontlok het, veral in sy
jonger dae. Hy het self erken dat hy 'n
egoïs is – “Wat sal van jou word as jy
nie een is nie?”. Hoewel sy
familiebande hom aanvanklik 'n
onteenseglike voordeel gegee het, het
sy vermoëns en vasberadenheid
mettertyd van hom 'n verdienstelike
politikus en openbare figuur gemaak.
Eweneens het Smuts se
skerpsinnigheid en hardwerkendheid
hom van die groep onderskei, sodat 'n
sekere arrogansie wat by hom
ontwikkel het vir sy ondersteuners
geregverdig is, terwyl sy kritici dit altyd
teen hom gehou het. aksent en op hoë staccato-tone ... Min
van Churchill se kollegas in die Britse
regering se woorde het dieselfde gewig
gedra.”
Albei karakters het uiters belangrike
rolle op die internasionale verhoog
gespeel, veral in oorlogstyd. Churchill
was midde in die
besluitnemingsprosesse as deel van
die Britse parlement gedurende albei
die wêreldoorloë, terwyl generaal
Smuts se kundigheid en ervaring wat
hy tydens die Anglo-Boereoorlog
opgedoen het, spesiaal ingeroep is om
met moeilike besluitneming te help. Hy
is tydens die Eerste Wêreldoorlog as
lid van die Britse oorlogskabinet
aangestel en dieselfde posisie in die
Tweede Wêreldoorlog aangebied, wat
hy weens verpligtinge in Suid-Afrika
van die hand gewys het. Baie van die korrespondensie tussen
Churchill en Smuts is in die boek
gepubliseer. Dié briewe getuig van
wedersydse hoë agting en respek op
professionele vlak, asook 'n noue
persoonlike band met meelewing.
Daar word heelwat uitgewy oor die
verloop van die wêreldoorloë en rolle
wat die twee mans daarin gespeel het,
danksy die oorvloed korrespondensie
en aantekeninge wat juis oor dié tyd
handel. Ander rolspelers word ook
genoem, soos die Indiër Gandhi,
Frankryk se Charles de Gaulle, Italië se
Mussolini, Hitler, die Rus Stalin en
president Roosevelt van die VSA.
Churchill en Roosevelt het hegte
vriendskappe met Smuts gesmee en
sy staatsmanskap openlik bewonder.
So is Smuts in 1941 as
ereveldmaarskalk van die Britse leër
aangestel. Dié aanstelling was egter vir
sy Afrikaner-Nasionale teenstanders
nog 'n bewys dat hul eerste minister
nou meer Brits as Suid-Afrikaans was.
Smuts was die enigste eerste minister
in die dominiums op wie se mening
Churchill werklik ag geslaan het. In die
woorde van Churchill se privaat
sekretaris, sou die premier “aandagtig
luister na die woorde van wysheid,
uitgespreek met 'n [Suid-Afrikaanse]
Die boek bevat ook staaltjies en
vertellings oor hul geaardhede en hoe
ander mense hulle ervaar het. So het
die koerant waarvoor Churchill in sy
jong dae gewerk het, die Morning Post,
byvoorbeeld opgemerk dat “ofskoon
ons nog nie 'n onsinkbare skip ontwerp
het nie, ons die onsinkbare politikus
ontdek het”. Ná die oorloë was daar
ook talle kleurryke vertellings van hoe
dit was om vir die veeleisende Winston
Churchill te werk en sommige daarvan
is in die boek vervat, asook vertellings
van Churchill se beroemde