36
‘ In tijden van transitie moet je licht reizen , met zo min mogelijk bagage ’
Dat hoor je niet vaak meer ... Dat onderlinge vertrouwen gaat een grote rol spelen . Want wie vertrouwt er nog een grote verzekeraar ? Ik niet ! Nou vertrouwen ze ons ook niet meer , dus dat komt goed uit … Ik heb het niet over de touwtjes uit de brievenbus , zoals Jan Terlouw schetste . Dat is terug naar vroeger . Ik heb het over vooruit naar vroeger . Let maar op , we gaan op een moderne manier terug naar de menselijke maat , met nieuwe vormen van solidariteit .
Mondjesmaat dan zeker ? Eén miljoen mensen zijn daar in Nederland al mee bezig . Eén miljoen ! En wereldwijd tientallen miljoenen ! Horizontaal organiseren . Zorg , energie , onderwijs , voedsel , geld , noem maar op . Dit wordt het tijdperk van samenredzaamheid . Ik ben niet zo liberaal dat ik denk dat iedereen het voor zich kan regelen , maar sámen , buiten de instituties om , daar heb ik wel vertrouwen in .
En de oude vormen en gedachten dan ? Voormalig ministerpresident Ruud Lubbers zei ooit “ Nederland is ziek ”, omdat toen anderhalf miljoen mensen inactief waren . WW , WAO , bijstand . Nu hebben we er 1,6 miljoen ! Dus we zijn nog net zo ziek . En in de nieuwe economie wordt die groep alleen maar groter . Het zou tot twee miljoen mensen kunnen oplopen , schatten we . Ik heb er echt veel over nagedacht en er allerlei modellen voor gebruikt , maar wat we ook doen , we krijgen die mensen niet meer allemaal aan het werk . We moeten met radicale experimenten aan de slag , zoals een basisinkomen of een participatieinkomen . Ja , dat weet ik wel , wat de reacties zijn . Pavlovreacties ! “ Een basisinkomen voor iedereen is te duur en mensen worden er lui van .”
Dat laatste blijkt helemaal niet uit de experimenten die tot dusver zijn gedaan , zoals in Canada . En ja , over dat geld ... Uiteindelijk is een basisinkomenvooriedereen betaalbaar . Het kost wel veel geld , maar het levert ook veel op . Zo vallen alle kosten voor de controlebureaucratie weg . De rest komt deels uit een belastingverhoging , deels via grote investeringsfondsen .
Geen probleem dus ? Alleen de transitieperiode van een aantal jaren , díe is duur . Maar bij pensioenfondsen klotst het geld tegen de plinten . En ik word regelmatig benaderd door investeringsfondsen . Of ik nog voorbeelden heb van groene projecten . Die willen gewoon hun geld wegzetten , want bijna alles levert tegenwoordig meer rendement op dan geld op de bank zetten . Dus er is geld zat . Waarom wordt dat niet in die overgang geïnvesteerd ? Zeker nu uit allerlei ervaringen en onderzoeken blijkt wat het ons kan opleveren ? We moeten alleen op kleine schaal beginnen met experimenteren , daarvan leren en dan opschalen . Dus niet meer top-down en op grote schaal invoeren .
Maar ondertussen neemt de boosheid alsmaar toe ... De afgelopen veertig jaar zijn we drie keer welvarender geworden . We hebben het nog nooit zo goed gehad , zeggen veel mensen . Hoe kan het nou zo zijn dat we toch zo ontevreden zijn ? Waar komt die boosheid vandaan ? Als je alles vertaalt in materiële welvaart is dat onbegrijpelijk . Maar het blijkt dat we er niet gelukkiger van zijn geworden . Ons niveau van welbevinden is nagenoeg constant gebleven .