DE STAD
elementen, een trapezevormige erker en bakstenenvlakken. De
accenten in natuursteen en het gebruik van mozaïeken zijn
typerend voor de architectuur van de jaren vijftig.
Het kan niet op.
Het Vrije Volk-gebouw heeft een boekwinkel, een drukkerij met
sheddaken. De garage, waar Wim Hollander chef is, leunt er
onzichtbaar aan de achterzijde tegenaan. Hollander wordt het
levende bewijs hoe binnen het verheven rode ideaal een automonteur met een zee aan creatieve vrijheid een bliksemcarrière kan
maken. Hij groeit uit tot een groot stads- en wielerorganisator en
verbaast heel Nederland door in 1963, tijdens de eerste grote
Europese Feyenoord-euforie, twee schepen met supporters naar
Lissabon te laten varen.
Alles kan dan nog bij de Arbeiderspers. Tot aan het vertrek van
Klaas Voskuil en de komst van zijn opvolger Thijs van Veen, is er
nog niemand ontslagen. Verslaggevers, die te vaak dronken zijn,
worden beschermd. Verslaggevers, die een te groot libido hebben,
worden van stad naar stad verplaatst om hun geilheid te remmen.
De krant is een club. Van Het Vrije Volk is men ook geen abonnee,
men is lid.
Maar vanaf 1966 gaat het fout. Met een langzaam dalende curve
van het abonneebestand groeit het onderlinge wantrouwen en spat
de grootste krant van Nederland volledig uiteen. In het boek ‘De
Val van de Rode Burcht’ (1980) wordt die geschiedenis gedetailleerd beschreven.
Ogenschijnlijk heeft Rotterdam er met zijn 108.000 abonnees nog
weinig hinder en sjoege van. Maar als zelfs de VARA zijn gids niet
meer binnen de rode Familie wil laten drukken, gaat uiteindelijk in
het voorjaar van 1970 het hoofdkantoor aan het Hekelveld dicht en
komt ‘Amsterdam’ naar de Slaak in Rotterdam.
Het wordt een volksverhuizing met interne afrekeningen.
Theo Eerdmans is één van de slachtoffers. Van alle redacteuren is
hij de bekendste: de eerste televisiequizmaster van Nederland. Als
sterverslaggever van Het Vrije Volk presenteert hij in 1957 WEET
WEL WAT JE WAAGT (VARA). Met de beeldschone Maud van Praag
(de vrouw van Ajax-voorzitter Jaap) als zijn assistente. De kandidaten worden ondervraagd over hun hobby’s in een setting naar
Amerikaans voorbeeld. Ze gaan een glazen hokje in, krijgen een
koptelefoon op en daarna: vraag, tien lange seconden spanningsmuziek en dan het antwoord. De dagen na de uitzending wordt er
op de werkvloeren in Nederland nergens anders over gesproken.
Na het bijna betoverende debuut volgen nog jarenlang varianten
met de titels BAANTJES JAGEN, TV-TOTO, JE NEEMT ER WAT
VAN MEE, en WERELDWIJS. Rotterdammers zullen zich vooral
herinneren hoe hun stadgenoot Jan de Hoop zich vlekkeloos naar
de hoofdprijs van 999 gulden antwoordt met zijn kennis over het
Engelse Arsenal.
In 1970 is de populariteit van Eerdmans al danig geslonken. Hij tobt
bovendien met zijn gezondheid en heeft bij de verhuizing van
Amsterdam naar zijn geboortestad Rotterdam bovendien ook de
pech dat hoofdredacteur Messer (z’n vriend) wordt vervangen door
de VARA-coryfee Herman Wigbold. In Amsterdam heeft Eerdmans
als redactiechef nog een eigen kamer, maar op de Slaak komt hij op
een grote zaal te zitten. Hij ziet dus de bui al hangen en vreest de
clash, die ook heel snel volgt.
Op de beroemde mei-avond dat Feyenoord in Milaan de Europa
Cup wint en er een speciale editie wordt gemaakt met de kop WE
HEBBEN ‘M, heeft Theo M. Eerdmans voor het laatst de redactio-
nele leiding. Een paar maanden later zit hij thuis, 48 jaar. Binnen
een half jaar treft hem een tweede hersenbloeding. Zijn vertrek is
symptomatisch voor alle veranderingen die Het Vrije Volk bij de
restauratie moet ondergaan.
‘Juist die eenheid in rode Familie, die ook ik omarmde, is later de
doodsteek geweest’, zou Eerdmans mij later uitleggen. ‘Want er is
bij Het Vrije Volk nooit enig toegangsbeleid geweest voor heldere
en goed opgeleide visionairs. Snelle jongens waren niet welkom.
Die werden gezien als lastig en een struikelblok voor bestaande
carrières. Alsjeblieft geen groot verstand binnenhalen. Liever
interne promoties vanuit de garage. Iedereen moest een proletarische afkomst hebben en iedereen die in dienst kwam was met een
draadje verbonden aan iemand die al in dienst was. Dat hebben we
met z’n allen laten gebeuren. Op directie-niveau heeft het inspirerende vergezicht ontbroken. Het Vrije Volk was één groot inteeltinstituut, waar geld geen rol speelde, want het geld was er en er
werd mee gesmeten.
De journalistieke koers was de arbeider mondig en intellectueler te
maken, maar nooit, nooit, nooit is de vraag gesteld: wat wordt onze
koers als de arbeider dat eenmaal is? Hoe houden we hem dan bij
de familie? Nooit zei iemand: onze krant kost inmiddels drie gulden
per maand en De Telegraaf een gulden minder. Nee, men ging uit
van loyaliteit. Ik ook. Ik was geen haar beter, zo waarlijk helpe mij
God almachtig. Ook ik heb altijd gedacht: wij kunnen eenvoudigweg
niet kapot.
95