97
Het leven ontbreekt
Het lijkt een statement van de schilder: ik ben niet alleen op de wereld.
Maar er blijken voor hem niet veel mensen – zeg maar géén – waardevol
genoeg om uit te beelden. Ook in zijn stadsgezichten, schilderijen waarop
vervoermiddelen geen rol spelen, ontbreekt de mens, sterker nog:
ontbreekt het leven. Geen afval, geen straatvuil. Schilderijen als ‘De
Jonker Fransstraat’ of ‘De Putselaan’ worden dan zelfs voor bewoners
bijna onherkenbaar. Curieus is dat, en eigenlijk ook obsederend.
Going Dutch
DE LUCHTBRUG, 1991/92, 80 X 100 CM OLIE OP LINNEN, COLLECTIE ING NEDERLAND.
‘De Tramstraat’ is een van de veertien werken van Frans Stuurman die
deel uitmaken van de ING Collectie; vier daarvan heeft de bank afgestaan
aan het Drents Museum in Assen. Een van die ING-schilderijen ‘Remise
Delfshaven’ (1999) werd in 2001 op groot formaat gereproduceerd op
een van de torens van Nationale Nederlanden, dat toen nog onderdeel
was van ING. In 2001 was Rotterdam – samen met Porto – culturele
hoofdstad van Europa. In dat kader werd het project Going Dutch
gerealiseerd, een initiatief van kunstenaar Liesbeth van Ginneken. Op de
gevels van een twintigtal bedrijven werden kunstwerken uit hun bezit
afgebeeld. Het evenement trok aandacht, ook omdat veel buitenlandse
toeristen destijds kwamen kijken wat Rotterdam als culturele hoofdstad
te bieden had.
De erfenis van Sacha Tanja
DE STUURSTAND, 1984/85, 50 X 65 CM, OLIE OP LINNEN, PARTICULIERE COLLECTIE.
In dat culturele hoofdstadjaar 2001 maakte ik kennis met Frans Stuur-
man. Dat ik met extra aandacht naar zijn werk ging kijken, kwam mede
door een gesprek met Sacha Tanja, de toenmalige hoofdconservator van
de (toen enorme) ING Collectie: ‘Stuurman hoort bij de belangrijke
Nederlandse kunstenaars.’ Mevrouw Tanja – ze is overleden – is van grote
betekenis geweest voor de figuratieve kunst in Nederland. Zij bouwde een
kwalitatief hoogstaande collectie op van in Nederland werkende
figuratieve kunstenaars, achtereenvolgens bij de Nederlandse Midden-
stands Bank (NMB), de Postbank en tenslotte ING. Dat was in die tijd
controversieel. Figuratie en realisme hoorden niet tot de avantgarde en
kregen weinig plaats in musea. Het is te hopen dat de bank zorgvuldig
omgaat met de vooral in spiritueel opzicht kostbare erfenis van Sacha
Tanja.
Tsjilpend musje
Bij Frans Stuurman ontstaat het schilderij uit een stroom gegevens uit zijn
herinnering, aangevuld met studies naar de werkelijkheid. Dat gebeurt
langzaam, in olieverf op linnen of paneel, egaal en vlak opgebracht. Stap
voor stap ontstaat het beeld, een eenzaam beeld, want een tram zonder
mensen in een lege hal is eenzaam. Stuurman vereert het wezen dat hij als
tram uitbeeldt op zijn doek, maar hij heeft ook mededogen. Het is zijn
levensgezel. Een partner met wie je enige tijd in zee gaat. ‘Oudere trams
hebben iets meer dan nieuwe, een beetje dat verdroomde’, zegt hij
peinzend. Ik vraag hem of het geluid in de remises hem inspireert. ‘Soms
maken de motoren een mooi geluid, het lijkt wel een tweestemmig
neuriën. Het meest boeit mij een lege remisie met een stilstaande tram.
Wat je dan wel eens hoort, is een tsjilpend musje.’
DE MICHELINE, 1987, 50 X 65 CM, OLIE OP LINNEN, CALDIC COLLECTIE.