Ankara‟nın başkent, yani karar merkezi olması söylenebilir.
Türk müteahhitlerinin demiryolu inşası ile
başlayan büyüme ve gelişme serüvenini 3 ana
tarihsel döneme ayırmak mümkündür…
1923-1927 yılları Türk müteahhitler için
ihale kazanmış yabancı firmalar için taşeronluk hizmeti gerçekleştirdikleri dönemi kapsamaktadır. Bu dönem Türk müteahhitlerinin
hem ilk sermaye birikimlerini gerçekleştirmeleri hem de büyük projelerde deneyim kazanmaları bakımından oldukça önemlidir.
2. dönem ise finansman sağlayabilen Türk
müteahhitlere ihale verilerek asıl yüklenici
sorumluluğunun verilmeye başlandığı 19271933 yılları arasıdır. Ancak belirtmekte fayda vardır ki bu dönemde Türk müteahhitler oldukça düşük kar marjları ile çalışmışlardır.
Son dönem ise yatırımların iç borçlanma
ile finanse edildiği 1934 sonrası dönemdir ki
bu tarihten sonra Türk müteahhitler piyasaya
tamamen hakim olmuşlardır.
Kısaca, 1923-1948 yılları arasında yabancı müteahhitlik firmalarına taşeronluk yapan Türk firmalarının inşa ettiği hatlar dikkate
alınmazsa, demiryolu hatlarının 1.778 kilometresi Türk müteahhitlerince inşa edilirken
1.296 kilometresi yabancı müteahhitlerce inşa
edilmiştir.
Demiryolları kadar önemli olan bir diğer
proje ise Büyük Su Projesi idi. Bu, sadece sulama projesi değildi. Bataklıkların kurutularak
yeni tarım alanları açılması ve ülkenin başındaki büyük bir belaya, sıtmaya karşı yapılacak
mücadelenin de başlatılması anlamını taşıyordu.
1929 Nafıa Programı çerçevesinde Sular Umum Müdürlüğü kuruldu. Daha sonra kurulacak Devlet Su İşleri‟nin temeli olan
ve büyük müteahhitliğin gelişiminin yollarını
açan yatırımların yöneticisi olan bu kuruluşa
1929‟da, on iki yıl içinde sarf edilmek üzere
100 milyon liralık bir tahsisat ayrılmıştı.
Su projelerinin finansmanı için 1938 yılından itibaren iç borçlanma yoluna da gidildi. Kapitalist kalkınmanın temel bileşenlerinden biri olan ulaşımın yanında ortaya çıkan
bir başka bileşen de ülke ekonomisinin temeli
olma özelliğini sürdüren tarımsal üretimin geliştirilmesi oldu.
Bu bileşenin konumuz açısından bir başka
önemi de, inşaat müteahhitliği sektörünü besleyen ana damarlardan biri olmasıdır.
1930 yılından başlayarak büyük baraj projeleri de su projelerinin içinde yer aldı; ama
1950 öncesinde bunlardan ancak üçü gerçekleştirilebilmişti. Bunlardan ilki, 1930-1935
yılları arasında inşa edilen Çubuk Barajı‟ydı.
Teknik olarak Alman uzmanların kontrol
ettiği inşaatın müteahhidi, Yüksek Mühendis
Mektebi‟nden 1920 yılında mezun olmuş olan
Tahsin İbrahim Bey‟di. Diğer iki baraj ise,
“sulama ve taşkın kontrolü” amacıyla planla-
40
ŞUBAT/MART 2016
nan Gölbaşı ve Gebere barajlarıydı.
TÜRK İNŞAAT SEKTÖRÜNDE
1951-1960 ARASI DÖNEM…
Türkiye’nin 18 Şubat 1952’de NATO’ya
resmen üye olması, Türk inşaat sektörünün en
önemli kilometre taşlarından birisi olmuş ve
büyük müteahhitlik firmalarının doğuşuna ve
gelişmesine zemin hazırlamıştır.
2 Temmuz 1953‟de, Türkiye’de büyük
müteahhitliğin gelişme tarihinde son derece kritik bir öneme sahip olan “Kuzey Atlantik Andlaşması Teşkilatı Müşterek Enfrastrüktür Programı Gereğince Türkiye’de Yapılacak
İnşa Ve Tesis İşlerine Dair Kanun” yayınlandı.
Bu kanun h