Jannie Fourie
NWKV Produksie Adviseur: Weskaap
D
ie parasiet is Bovicola
ovis (bytende luis),
volwasse luis is ongeveer 1.5 tot 3 mm lank
met ‘n bruin-rooi kop en ligbruin
agterlyf. Luise is gasheer spesifiek.
Rooiluis het ‘n breë, stomp kop en
suig nie
bloed nie, maar vreet eerder met
kouende monddele aan epidermale
weefsel, velskubbe of skilfers, hare,
wol en bloedserum of bloedstolsels
van wonde op vel se oppervlak.
Rooiluis is aktief in die
wintermaande, veral wanneer
gashere se kondisie en algemene
weerstand onder druk is. Ouer, siek
en ondervoede diere, hoë
veedigthede en diere met langer
wollengtes is meer vatbaar. Tydens
warm somermaande kry luise swaar
maar bly oorleef in kleiner getalle.
As jy infestasie vir die eerste keer
waarneem, is skape reeds 6 -7
maande gelede besmet.
Lewenssiklus:
Die volwasse wyfie lê eiers op skaap
terwyl sy voed en die eiers heg aan
die wol, ongeveer 12mm van
veloppervlak. Die wyfie lê ongeveer
2 eiers elke 3 dae en kan leef vir 27
dae. Eiers is amper deursigtig en
baie moeilik om met die blote oog
raak te sien. Die mannetjies leef 48
dae . Tien dae later broei eiers uit
en eerste nimfstaduim verskyn.
Ontwikkeling en uitbroei van eiers
vind plaas tussen temperature van
30 - 36 grade Celsius. Die luis gaan
deur 2 verdere nimfstadiums op
dag 22 en 31 voordat jong
volwassenes verskyn. Lewenssiklus
is ongeveer 35 dae en word op
skaap voltooi, met ander woorde,
rooiluis is ‘n permanente parasiet
van skape.
Oordraging:
Meeste besmetting is deur direkte
oordraging en luis kan net 3 tot 4
dae vanaf skaap oorleef. Lammers
word deur ooie besmet. Aankoop
van besmette ooie of ramme dra
ook die parasiete oor. Een
volwasse wyfie is genoeg om ‘n
hele kudde te besmet. Kan ook
deur skeerders tussen plase versprei
word. Dit is baie belangrik om alle
ingekoopte diere te behandel en
onder kwarantyn te hou voor in
kudde vrygelaat word.
Kliniese tekens:
Rooiluis veroorsaak erge irritasie
en die gejeuk, gebyt en gekrap
deur skape veroorsaak
wolskade. Graad van wolskade
hang af van aantal luise, lengte
van wol en sensitiwiteit van
skaap. Velskade en breuk in wol
word veroorsaak.
Skuur en krap lei tot skade aan
heinings en krippe.
Skaaf- en skuurplekke
veroorsaak lekkende serums wat
weer brommers lok.
Gewigverlies kan moontlik een
van die gevolge wees.
Wol is soms gekoek en vertoon
geel.
Dier kan rusteloos wees, swak
vreet en wol afskuur. As 1 luis
per 10 cm wolopening op skaap
gesien word, is daar ongeveer 2
000 luise op skaap. Luise is wel
sigbaar met blote oog.
Ekonomiese verliese:
Ligte luisbesmetting veroorsaak:
3% verlaging in wolproduksie
1% verlaging in skoon opbrengs
2% verlaging in wolprys
Die totale verlies per skaap met
ligte besmetting is ongeveer R26.
So min as 5 000 luise / skaap kan
tot 5% verlaging in wolwaarde tot
gevolg hê en 25 000 luise tot soveel
as 20%. Verdere skade aan
heinings en krippe a.g.v. krap en
skuuraksies van jeukende diere.
Daar is ook verlies aan karkasmassa
omdat hulle minder vreet en meer
rond hardloop. Dit is dus
goedkoper om skape te behandel
as om verliese te lei. Drastiese
verlaging in melkproduksie kan ook
voorkom wat lei tot lammers wat
swak groei.
Behandeling:
Dit is uiters belangrik dat alle skape
behandel word met geregistreerde
middels. Vir beste resultate moet
skape eers geskeer en dan
behandel word. Die skeerproses
kan tot 70% van luise verwyder met