Prof Hennie Snyman
Departement Vee-, Wild- en Weidingkunde
UNIVERSITEIT VAN DIE VRYSTAAT
N
et soos die gesegde van
“Die boer se voetspore
is die kunsmis vir sy gesaaides” toepaslik is in
saaiboerdery kan gesê word “Die
veeboer se oog hou sy weiveld gesond.” Daarom vorm waarneming,
kennis en monitering die fondament waarop volhoubare diereproduksie gegrond is.
Suid-Afrika is geseënd met ‘n groot
verskeidenheid van natuurlike landbou hulpbronne waarvan grond,
die atmosfeer en plantegroei die
belangrikste vir volgehoue voortbe
staan van die mensdom is. Afhangende van die wyse en sorg
waarmee hierdie natuurlike landbouhulpbronne benut word, is dit
hernubaar en kan voortdurend tot
voordeel van almal gebruik word.
Die wortelstelsel vorm die basis vir
die plant se groei en ontwikkeling,
maar is ook die kern vir optimale
funksionering van die ekosisteem.
Die ekosisteem word op sy beurt
opgemaak uit verskeie komponente
(lewende en nie-lewende
organismes) wat weer deel uitmaak
van die natuurlike hulpbronne.
Elke vee- en wildboer moet wel
kennis dra van die basiese beginsels
van die ekologie, sodat dit verreken
kan word in optimale hulpbronbenutting. Vir die boer staan die
eenheid of gebied waarbinne plantekologie funksioneer bekend as die
weidingekosisteem (Figuur 1). Die
erkenning en handhawing van die
balans binne die ekosisteem behoort die basiese uitgangspunt vir
die instandhouding, verbetering en
benutting van die weidingekosisteem te wees. Enige plaas, of
selfs ‘n weikamp, moet as ‘n weidingekosisteem beskou word waarbinne die ekologiese interaksies
tussen plante, diere en die omgewing plaasvind. Die plante is die
fabriek en vorm die kern van die
ekosisteem. Die weiplant is die
begin van die belangrikste voedselketting vir mens en dier, dit is die
lewensaar wat die aarde voed. Elke
veeboer moet dus die plante op sy
plaas ken, sodat hy kan weet in
watter toestand sy weiveld is en
daarvolgens die regte bestuurs-
benadering volg. Indien die veld in
‘n goeie toestand is, kan ons sê dat
die sisteem gebalanseer is met die
omgewingstoestande wat daarop
inwerk. Die huidige dilemma van
die weidingekosisteem in suidelike
Afrika is dat daar dikwels nie meer
sprake van ‘n natuurlike balans is
nie en gevolglik kan volgehoue
diereproduksie nie verseker word
nie. Die weidingekosisteem is in
baie gevalle kunsmatig en moet
met hoë energiesubsidies aan die
gang gehou word.
Die belangrikste beginsels of vereistes vir volhoubare voedsel- en
veeproduksiestelsels berus op:
natuurlike hulpbronbewaring,
risikoverlaging,
die handhawing of verhoging
van biologiese produktiwiteit,
ekonomiese lewensvatbaarheid
en
sosiale aanvaarbaarheid.
Hierdie vyf vereistes of pilare word
oor die algemeen ewe belangrik
geag by die bestuur van ‘n produksiestelsel wanneer dit vir volhoubaarheid geëvalueer word. Die