Araştırma
Bir Garip Müzik Aleti:
Theremin
Leon Theremin tarafından laboratuvarda bir rastlantı sonucu 1919 yılında icat edilen, iki antenli bir
kutuyu andıran “theremin” hiç temas edilmeden çalınan bir müzik aletidir. İlk elektronik müzik aleti kabul
edilen, insan sesine oldukça benzeyen bir ses çıkaran theremin birçok filmde ve şarkıda kullanılmıştır.
Defne ÖRNEK
dornek@gsuik. co
B
38
ir müzik aleti düşünün ki dokunmadan çalınsın… Rus fizikçi Lev
Sergeyevich Termen (Batı dünyasının kullandığı ismiyle Leon Theremin)
tarafından laboratuvarda bir rastlantı
sonucu 1919 yılında icat edilen, mucidinin ismini taşıyan, iki antenli bir kutuyu andıran “theremin” hiç temas edilmeden çalınıyor ve bu özelliği nedeniyle
kuşkusuz en şaşırtıcı müzik aletlerinden
biri… Bu şaşırtıcı müzik aletinin nasıl
çalındığı sorusunu kabaca cevaplamak
gerekirse: Enstrüman dört ayak üstünde
duran ahşap bir kutuya tutturulmuş biri
düz, biri “P” şeklinde iki adet antenden
oluşur. Bu antenler kutu içindeki lambalı yüksek frekans osilatörlerine (Osilatör, salıngaç, elektronik devrelerde,
kare, testere ve üçgen elektrik sinyallerini veren elektronik düzenek) bağlıdır. Osilatörler çok yüksek frekanslar
üretirler ve normalde bu osilatörler tek
başlarına çalıştıklarında bu frekanslar
insan kulağı tarafından duyulamaz. Fakat birbirine yakın frekanslarda çalışan
iki osilatörün frekansları birbirlerine
karıştırıldığında ortaya insan kulağı tarafından duyulabilecek bir frekans çıkar
ve işte theremin bu şekilde çalışır. Çalan
kişinin ellerini antenler üstünde gezdirmesiyle birlikte osilatörlerin ürettikleri
frekanslar da değişir. Böylece değişik
notalar duyulur; P şeklindeki anten de
sesin miktarını ayarlamak için kullanılır.
Leon Theremin’in icat ettiği bu ilginç
müzik aleti Dünya’da kısa bir süre içinde hızla tanınmış ve büyük bir ilgiyle
karşılanmıştır. Bunun sebebi Sovyet teknolojisinin tanıtımı amacıyla Lenin’in,
müzik aletini Avrupa’ya göstermesi için
Theremin’i desteklemesidir. Hatta ilk
theremin çalanlardan birinin de Lenin
olduğu anlatılmaktadır. Leon Theremin bu destekle gittiği yerlerde büyük
Profesör Theremin
1989´da kendisiyle
yapılan bir röportajda
theremini geliştirirken
düşündüklerini şöyle
belirtir: “Mekanik olarak
çalışmayan bir müzik
aleti yapmak istemiştim.
Bir orkestrayı yöneten şef
gibi… Şef ellerini havada
hareket ettirir ve bunun
müzik üzerine direkt
etkisi vardır.”